VAN ZOUT NAAR ZOET

Bram Buruma Sawn Stjerren Nijs 1081 dagen geleden

Het kan oplettende passanten bijna niet ontgaan dat in de vaart bij binnenkomst van Hallum en nabij gemaal De Heining in de zeedijk bij Marrum allerhande apparatuur staat opgesteld. Daar wordt op dit moment de vismigratie van driedoornige stekelbaarsjes gevolgd van zout naar zoet. Er werd daarvoor in bijna 500 van deze visjes een zendertje aangebracht. Foto's: Bram Buruma

De afgelopen decennia is er alles aan gedaan om Nederland veilig achter de zeedijken te krijgen. Inmiddels is duidelijk dat de Afsluitdijk, Deltawerken en gemalen er ook voor hebben gezorgd dat de populatie van vissoorten die vanuit de binnenwateren willen migreren naar zee om daar op te groeien voordat ze weer het zoetwater opzoeken om zich voort te planten, hard achteruit is gegaan. Er worden nu maatregelen getroffen om met de aanleg van vispassages deze dramatische ontwikkeling tegen te gaan.

Zo werd met de bouw van gemaal De Heining in 2018 in de zeedijk bij Marrum een unieke vispassage gemaakt tussen de zoute kwelderslenken en de zoetwaterpolders. Dit was toen zelfs de grootste visvriendelijke vijzelpomp in Nederland. Deze verbinding is belangrijk voor vissoorten die tussen zoet en zout water migreren, zoals de driedoornige stekelbaars, maar onder meer ook paling. Bij de bouw van het gemaal werden bij alle in- en uitgangen waar de vissen doorheen kunnen zwemmen, antennes aangebracht. Dit voorjaar werden die ook bij onder meer de fietsbrug bij het Noarderleech en de brug in de Ljouwerterdyk bij Hallum geplaatst.

Zodra de driedoornige stekelbaarsjes met een zendertje de antennes passeren, wordt de tag kort geactiveerd. Op afstand worden vervolgens het unieke nummer met de tijd en datum opgeslagen.

Vorige week hebben ecologen bij het gemaal tags ingebracht bij een vijftigtal driedoornige stekelbaarsjes. Het minuscule zendertje in de buik van de visjes maakt het mogelijk de vismigratie op afstand te volgen en te zien hoe de baarsjes via de vispassage van het gemaal vanuit de zee hun weg vinden in het zoete water om daar te paaien.

Onderzoeksbureau VisAdvies uit Nieuwegein volgt zo in opdracht van Wetterskip Fryslân nu drie jaar lang de trek van vissen vanuit de Waddenzee richting zoetwaterpolders. Daarvoor werden vrijdag de voorlopig laatste 50 driedoornige stekelbaarsjes voorzien van een zendertje. Deze stekelbaarsjes werden bij Zwarte Haan buitendijks gevangen in een fuik.

Het aanbrengen van het zendertje dat niet veel groter is dan een potloodpunt in de buik van een kleine soort vis als de driedoornige stekelbaars van amper zes centimeter was uitermate precisie werk. Normaliter worden dergelijke tags ingebracht met een injector, maar hiervoor is het stekelbaarsje te klein.

In plaats daarvan werd een sneetje gemaakt in de buik zodat vervolgens de tag kon worden ingebracht. Om vooral ook te voorkomen dat de visjes tijdens de operatie spartelden, kwamen die eerst in een bak water met een verdovingsmiddel. Na de operatie volgde een korte herstelperiode in een bak zoutwater en daar werd ook extra zuurstof toegediend. De stekelbaarsjes werden aan de zeekant van het gemaal weer uitgezet. Zo werd inmiddels bij Marrum inmiddels bij ongeveer 500 stekelbaarsjes een zendertje geplaatst. Met de uitkomst van dit onderzoek moet VisAdvies de komende jaren inzicht krijgen in de werking van de vispassage in het gemaal en de verspreiding van de vissen in de polder